dagboeken brieven herinneringen van burgers

Aldrich, Mildred: A hilltop on the Marne

Dit boek is het verhaal van een Amerikaanse gepensioneerde journaliste die in 1898 naar Parijs verhuisde en werkzaam was als buitenland-correspondent. Zij verhuisde kort voor het uitbreken van de oorlog naar een huis op een heuvel bij Huiry aan de zuidkant van de Marne, in de buurt van Meaux dat net aan de noordzijde van de Marne ligt. Zij koos voor dit huis vanwege het schitterende panorama waarvan ze elke dag genoot. Het boek begint met een aantal brieven (niet duidelijk aan wie gericht, waarschijnlijk aan een vriendin), later is het verhaal meer een journaal over wat ze meemaakt gedurende de slag aan de Marne.

Na de gebeurtenis in Serajevo wordt er eigenlijk alleen maar over de oorlog geschreven.

De Duitse legers zijn tot vlak bij haar huis geweest, er waren in haar buurt wat Duitse verkenners maar daar bleef het bij. Ze beschrijft de mobilisatie, het afscheid nemen van de mannen van vrouw en kinderen, de twijfel of ze haar huis moest verlaten (een Engelse officier zal haar laten weten als dat echt nodig zou zijn), .

Zij hoort de verhalen van de Engelsen die terugtrokken vanaf de Belgische grens, van een Franse rode kruis soldaat die haar vertelt wat hij zag bij het overtrekken van de Maas door de Duitsers waarbij deze laatsten enorme verliezen leden. (moet ik doorgaan vraagt een soldaat aan een officier bij het neerhalen van Duitsers die de Maas aan het oversteken waren).

In feite zit ze "eerste rangs" (zoals later een Franse officier haar toevertrouwde) als toeschouwer bij een deel van de slag aan de Marne, maar wel een essentieel deel, de aanval van de Fransen (6e leger) in de flank van het 1e Duitse leger ten noorden van Meaux.

Tenslotte merkt zij vanaf haar huis dat de Duitsers aan het terugtrekken zijn.

Bennett Arnold: Over There / War Scenes on the Western Front

Een Brits auteur wordt in de zomer 1915 via Parijs geleid langs de Marne slagvelden: Penchard, Bary, Chambry. Dit is het gebied even ten noorden van Parijs (de dichtst bij Parijs gelegen oorlogsgebieden). Maakt dan een reis vanaf het gebied bij Reims langs het front. Reims is een frontstad net achter de linie, voordurend geteisterd, vooral de kathedraal. Beschrijving van het leven in een dergelijke stad. Ook Arras is een frontstad net binnen de linies, ook hier wonen en werken nog mensen temidden van het oorlogsgeweld.

Locaties: kathedraal St Vaast, het station van Arras en Notre dame de Llorette.

Hij geeft een beschrijving van zijn indrukken van het enorme geallieerde leger, Bezoekt ook het hoofdkwartier. Geeft een beschrijving van de organistaie van het gewonden transport. Besluit met een bezoek aan Yper, is op de grote markt en ziet de verwoestingen met speciaal beschrijvingen van de Lakenhal en de St Martin kathedraal.

(Yper zou in de 13e eeuw 200.000 inwoners gehad hebben, verminderd tot 5000 in de 16e eeuw en als Bennett hier in in 1915 is de stad zo goed als verlaten door de civiele bevolking.

Bernard, Charles Inman: Paris War Days / Diary of an American:

Dagboek van een correspondent van de The new York Tribune, begint 1 augustus 1914 en eindigt 16 september 1914. Elke dag begint met een beschrijving van het weer. De dagelijkse gang van zaken wordt beschreven vanuit journalistiek oogpunt. De mobilisatie, het reorganiseren, de werkzaamheden van de Amerikaanse ambassade. Aanvankelijk weet niemand in Parijs hoe het met de oorlog gaat totdat men door krijgt dat de Duitse legers voor de poorten van Parijs staan. De regering verkast naar Bordeau, een deel van de bevolking vlucht naar het zuiden. Enkele bombardementen. De Amerikanen zorgen voor ambulances en ziekenhuizen. Uiteindelijk krijgt men door dat een beslissende slag gevoerd zal worden tussen de rivier de Ourcq en Verdun. Uit het terug trekken van de Duitse legers kan worden opgemaakt dat de Duitse poging Parijs te bezetten mislukt is. Bezoekt het slagveld van de Ourcq (ongeveer aan de weg tussen Meaux en Soissons). Het dagboek eindigt met de nieuwe Duitse vededigingslinie bij de Aisne.Volgens deze schrijver was het een publiek geheim dat bij een mogelijke Duitse inval dit via België zou gebeuren.

Butler, Joseph G. (joseph Green): A Journey Through France in War Time:

Amerikaanse grootindustruelen bezoeken Frankrijk. Gebeurt in het kader van samenwerking. Bezoeken verschillende delen, febrieken en het frontgebied tussen Belfort en Reims. Zien hoe alles in frankrijk ondergeschikt wordt gemaakt aan deze oorlog.

Amerika is nog neutraal (1916).

Beschrijving van de oorlog tot dan, nieuwe medische ontwikkeling met betrekking tot wondverzorging

Campbell Jephson, Lady Harriet Julia: A War-time Journal, Germany 1914 and German Travel Notes:

Een engelse dame wooonde bij het uitbreken van de oorlog in Altheim (Hessen) en beschrijft de sfeer, de houding het enthousiasme van de Duitsers. Het kost de familie moeite om uit Duitsland weg te komen, lukt ergens in september als ze bij Goch de grens over gaan naar Nederland. De rest van het boekje bestaat uit reisverslagen vóór 1914 door Duitsland.

Conan Doyle, Sir Arthur: A Visit to Three Fronts / June 1916:

bezoekt in 1916 Yper, het Italiaanse front en het Franse front in Argonne

Macnaughtan, S: My War Experiences in Two Continents:

Engelse ongehuwde dame, destijds een bekend auteur, biedt zich aan om hulp te bieden aan gewonden. Doet dat in België: vrnl Veurne. Ziet dat de gewonden nauwelijks te eten en drinken krijgen bij het eindeloos wachten op een trein en zij zet op de "soep keukens". Speelt zich af in het begin van de oorlog, 1914, de winter en in 1915 is ze terug in Engeland om lezingen te houden. Wil daarna hulp bieden aan het Russische front en reist via Zweden, om de Botnische golf heen naar Petrograd. Hier maar wachten en wachten, uiteindelijk reist ze de Kaukasus over en belandt in Tiflis, Georgië, vandaar gaat ze naar Perzië in de winter van 1915-1916. Veel sneeuw op de hoogvlakten van Perzië, het wordt een grote mislukking, ze wordt zieker en zieker en met heel veel moeite komt ze terug via Rusland, Finland naar Engeland waar ze kort daarna overlijdt aan een aandoening die ze op een eerder reis zou hebben opgelopen.

Beschrijft de misstanden in Rusland hoe met hulp in geld en goedern wordt omgegaan.

Mac Nair Wilson: Blood and iron, impressions from the front in france and Flanders

Indrukken en (sfeer) beschrijvingen in Brussel, Boulogne, de retreat vanaf Mons, geeft een heldere beschrijving van de slag bij de Marne, Parijs, de gevechten bij de Aisne en is daarna weer in noord Frankrijk, in België bij de Yser linie (Pervijze) en het eindigt in april 1915 met de 2e slag om Yper.

Muls, Jozei: De val van Antwerpen, 10 oktober

Beschrijving laatste dagen in Antwerpen door een belgisch auteur, situatie, sfeer, vlucht van de bevolking en uiteindelijk vlucht de auteur ook, via nederland naar Engeland (beland later in de oorlog in Frankrijk)

Orpen, William, Sir: An Onlooker in France 1917-1919:

William Orpen, bekend schilder was op uinodiging van de autoriteiten in Frankrijk om tekeningen van de oorlog te maken, en om hoge officieren te portretteren.

Hij beschrijft zijn wederwaardigheden en ontmoetingen met mensen die hij portetteerde.

Was veel in Amiens, een stad die hij beschreef als uitgaansstad voor de militairen van het Somme front. Wat Amiens was voor de militairen van het Somme gebied was Cassel voor de militairen uit de Ieper salient. Ook in Cassel was hij veel. Tussendoor was hij in Londen en beschrijft zijn teleurstelling over de sfeer daar: weinig gevoel voor de militairen in Frankrijk, men had het voortdurend over hun eigen besoignes.

Maakte in Amiens de vrede mee, de terug keer van de civiele bevolking die voor een groot deel de fors gebombardeerde stad hadden verlaten.

Tenslotte ging hij naar Prijs om daar de "frocks" en de vredesconferentie te tekenen en te schilderen.

De frocks, hoge politici, maakten nu de dienst uit, over de militairen, dankzij wie men dit vredesdiktaat aan de Duitsers kon opleggen, werd nauwelijks meer gesproken.

Shortall, Katherine: A "Y"girl in France

brieven aan haar ouders in de USA.

Ze gaat eind 1919 naar Franfrijk als Y girl, (YMCA, youth man christian organisatien, of YWCA, young women).

In de brieven worden beschreven: boottocht naar le Havre, met de trein naar Parijs, enige tijd in Parijs en daarna naar haar werkplek ergens in de Bourgogne. Hoewel de oorlog is geëindigd blijven nog vele militairen in Frankrijk, weinig te doen, veel verveling en velen hebben heimwee.

De schrijfster moet de militairen wat vermaken en onderhouden, muziek en danspartijtjes. Uiteindelijk vertrekken deze Amerikaanse militairen via de trein naar Bordeau om daar in te schepen.

Schrijfster bezoekt het front in de Argonne, is in Romagne waar het grote Amerikaanse oorlogskerkhof wordt aangelegd. Ze ziet de verwoestingen rond Verdun.

In juli 1919 beeindigt de schrijfster haar werk bij de YMCA en gaat dan voor een Franse vrouwenorganisatie werken.

Wood, Eric Fischer: The Note-Book of an Attaché / Seven Months in the War Zone

De auteur, een Amerikaan, verbleef tijdens de uitbraak van WO 1 in Frankrijk voor een studie aan de Academie Beau Arts (archtectuur) en werd door de Amerikaanse ambassade aangesteld als een (vrijwillige hulp) attaché. Amerika, toen nog neutraal, vertegenwoordigde de belangen van een aantal landen waarvan de ambassade was gesloten oa Duitsland en Oostenrijk-Hongarije. Ze boden hulp bij het interneren van mensen uit de landen waarmee Frankrijk op dat moment oorlog voerde. Gestrande amerikanen in Frankrijk krijgen hulp bij het verlaten van Frankrijk.

De toestand en sfeer in Parijs worden beschreven. Er is weinig kennis over het oorlogsverloop. Openbaar vervoer ligt nagenoeg stil. Hij ziet de uittocht uit Parijs als het duidelijk wordt dat de vijand de stad nadert waarbij de Franse regering naar Bordeau vertrekt waarbij ook een aantal ambassades meegaan. De Amerikanen blijven. De auteur gaat op verkenning rond Parijs en ziet het Franse leger op de dag voor de grote slag aan de Marne. Direct na afloop van deze slag gaat hij met enkelen (oa de Amerikaanse militaire attaché) langs de slagvelden. Er wordt een indrukwekkende beschrijving gegeven. Het is dan 12 september. Hij beschrijft onder meer het slagveld rondom le Mondement waar dus nu het bekende monument staat. De route wordt nauwkeurig beschreven. Men kan de strijd die hier gewoed heeft redelijk reconstrueren. De gevechten hebben zich vooral geconcentreerd rondom de moerassen van Marais. Na trugkomst in Parijs moet Wood weer zijn taak op de ambassade hervatten, beschrijft talloze luchtaanvallen. In oktober moeten kinderen van een Hongaarse graaf gehaald worden vanaf de kust (Paris plage) in het noorden. Wordt een avontuurlijke tocht waarbij op een bepaald moment men verzeild raakt tussen de beide frontlinies. De slag om de Aisne is nu in volle gang. Op de heenweg wordt Amiens aangedaan dat een korte Duitse bezetting heeft meegemaakt.De kinderen en ander personeel van de Hongaarse graaf worden ongedeerd naar Parijs bij de ouders gebracht.Als hij niet meer zo nodig op de ambassade nodig is komt Eric Fischer Wood terecht bij een door Amerikanen opgezette zg ambulance train, een groep ambulances die gewonden ophalen vanaf diverse plaatsen aan het front. Het is dan november en diverse plaatsen langs de frontlonie worden beshreven. Er bestaat dan al een front vanaf Nieuwpoort tot de Zwitserse grens, Albert is dan nog Duits. Beschrijft de situatie in Boulogne waar vandaan gemiddeld per dag ongeveer 2000 gewonden terug gaan naar Engeland.De Amerikaanse ambassadeur (Herrick)wordt terugeroepen naar de VS hetwelk voor de Fransen niet is te begrijpen, de man werd zeer gewaardeerd oa door niet in het kritieke uur zijn ambassade te verplaatsen naar Bordeau. Wood wordt daarna via Bern naar Berlijn gestuurd en beschrijft de sfeer en situatie in Berlijn: i.t.t. Parijs ging hier het normale leven gewoon door alsof er niets aan de hand is. Publieke mening in Berlijn over België en Polen: zal nu altijd bij Duitsland moeten horen. Moet namens de ambassade in Berlijn wat afleveren in Londen en gaat via de trein door Nederland via Vlissingen naar Engeland. Komt weer terug in Berlijn, reist naar Wenen en Budapest en gaat uiteindelijk terug naar de VS. Het boek eindigt met een analyse van de tot op dat moment gevoerde oorlog, geeft een inschatting van de gevechtskwaliteiten van de verschillende legers en het nut van de diverse onderdelen.

Wharton, Edith: Fighting France, from Dunkerque to Belfort

Amerikaanse schrijfster kan dankzij hulp van de Franse overheid het front bezoeken. Het boek begint met indrukken in Parijs in het begin met de mobilisatie en daarna in februari 1915.

Zij bezoekt in dat jaar een groot deel van het front, begonnen in de Argonne, ze reist door het gebied er vlak achter waar de grote septemberveldslagen hebben plaats gevonden, ze beschrijft de steden en dorpen waar ze door heen komt en de mensen die ze ontmoet. De bevolking van Verdun is in september 1914 al grotendeels geevacueerd, de stad lijkt alleen te leven in de 14 hospitalen binnen haar wallen en muren. In de omgeving van Verdun ziet en beschrijft ze ook ziekenhuizen.

Vervolgens ziet ze het front in de Elzas en Lotharingen. In het noorden komt ze vanuit Cassel in Yper dat dan al grotendeels verwoest is, Poperinge, Duinkerken en Nieuwpoort.

Tenslotte is ze weer in het oosten, Reims, staat hier voor de kathedraal die dan al veel schade heeft opgelopen vanwege branden, is in de Elzas en tenslotte in de buurt van Belfort. Wordt allemaal erg levendig beschreven.

Ze moet wel zeer invloedrijke connecties hebben gehad dat ze werd rond getourd met begeleiding en overal had de schrijfster toegang tot zelfs in de voorste linies. Waarschijnlijk zal dit ook te maken hebben met de gedachte van de Fransen dat haar publicaties in Amerika er toe zouden bijdragen dat de USA ook aan de oorlog mee zou doen.

Yerta, Gabrielle: Six Women and the Invasion

6 dames verblijven in een dorpje, ongeveer 10 mijl ten oosten van Laon ten tijden van de Duitse invasie in 1914. Het zijn een moeder, haar 4 dochters en een schoondochter die de auteur is. De zoon waarmee de schoondochter is gehuwd vertrok naar Cherbourg voor dienst bij de Franse marine. In het boekje komt één brief van hem aan bod. De locatie waarin dit zich afspeelt ligt dus vrij dicht bij het front van de Chemin des Dames. In het dorp zelf zijn voortdurend Duitsers ingekwartierd waar de bevolking behoorlijk last van heeft: opvorderen van zaken, inkwartieren van Duitse soldaten, inleveren van voedingsmiddelen etc. Men heeft absoluut geen inzicht hoe de oorlog aan het verlopen was. In Laon was de "Kommandantur" van het Duitse leger gevestigd. Uiteindelijk wordt hun hele huis gevorderd en moet men vertrekken naar Laon waar men bij kennissen in een appartement kwam te wonen. Tenslotte kan worden "geëmigreerd" naar het vrije Frankrijk, naar Parijs. De Duitsers gaven aan een dergelijk project medewerking om het aantal monden dat gevoed moest worden in het bezette deel in Frankrijk te verminderen. De reis gaat dan via Duitsland en Zwiterland terug naar het vrije Frankrijk.