chemin des dames

Even ten zuiden van de fraaie middeleeuwse stad Laon bevindt zich een van het westen naar het oosten lopende heuvelrug met daarover een weg die de nogal aansprekende naam "Chemin des Dames" heeft.

Twee dochters van de Franse koning Lodewijk XV, Adélaïde en Victoire, gebruikten de weg in de achttiende eeuw om vanuit Parijs hun gouvernante in het kasteel de la Bove bij Vauclair te bezoeken.
Om de tocht per koninklijk rijtuig te vergemakkelijken werd de weg van een steenlaag voorzien. Later zou hij naar de Dames de France worden vernoemd.

Deze heuvelrug speelde in wereldoorlog1 een grote rol en vooral in 1917 is hier hard gevochten. Wij bezochten dit gebied in augustus 2008 waarbij werd overnacht in een hotel in Bourg et Comin.

Hierboven de google earthview vanuit het zuiden: onder de rivier de Aisne met oa de plaatsen Bourg et Comin en Vailly. Aanvankelijk, direct na de Marne slag, zat hier nog het BEF, na enkele weken over geplaatst naar het noorden. Maar ook hier dus Engelse war cemeteries (aan de weg van Bourg naar boven).

geografische situatie

Het is nu een fraai gebied, met prachtige vergezichten naar het zuiden, bij een heldere dag zou men tot de Marne kunnen kijken. Er zijn meer dingen dan alleen memorabele oorlogs locaties. Kijkend naar onderstaande foto is het moeilijk voor te stellen hoe het toen was.

Hier de weg over de lengterichting van de heuvelrug, de Chemin des Dames, met hieronder een schetsmatig overzicht van de belangrijkste locaties.

Vanuit Laon uitzicht naar de heuvelrug met de Chamin des Dames

Vanaf Laon heb je een uitzicht in de verte op de heuvelrug waarover de Chemin des Dames voert

Het plateau waarover de weg voert heeft vele malen een belangrijke rol gespeeld in de geschiedenis, ook al roept de Chemin des Dames in de allereerste plaats herinneringen op aan de Eerste Wereldoorlog. De soms meer dan 200 meter hoog gelegen heuvelrug vormt een schitterende natuurlijke barrière en deze strategische ligging verklaart de grote belangstelling die machthebbers altijd voor de Chemin des Dames toonden.

Vanaf september 1914 bezetten de Duitse troepen de heuvelrug. Tot in 1917 was het front hier tamelijk stabiel. De Duitse legereenheden profiteren van deze lange periode om de Chemin des Dames in een onneembare vesting te veranderen.
Ze groeven zich in in de gewelven van een kalksteengroeve die ze zelf Drachenhöhle noemden, naar de rookwolken die ontsnapten uit de gangopeningen en die van veraf waren te zien. Deze naam werd later door de Fransen overgenomen: Caverne du Dragon.

De Franse general Nivelle wilde een eind maken aan deze stellingenoorlog en op 16 april 1917 lanceerde hij een groots opgezet offensief.
Ondanks de deelname van de eerste Franse tanks (type Schneider) en intensieve artilleriebombardementen liep dit offensief uit op een grote ramp. De Duitsers waren op dit offensief ook voorbereid.
Nivelle hield desondanks koppig vol en ten koste van heel veel mensenlevens wist hij in mei 1917 Craonne en het plateau de Calafornie slechts voor even in bezit te krijgen.

Deze opzienbarende nederlaag ondermijnde het moreel van de Franse troepen en leidde tot een muiterij.

Er kwam een soldatenlied in omloop dat zelfs, heel bizar, tot niet zo lang geleden als staatsgevaarlijk werd gekenschetst en was dus verboden. (ontstaan chanson van Craonne)

Nivelle werd aan de kant gezet en general Pétain nam het bevel over op 15 mei 1917. Na het moreel van de troepen te hebben hersteld begon hij een beperkt, maar goed voorbereid gevecht wat er in resulteerde dat de heuvelrug in november 1917 in Franse handen kwam.

Het mislukken van het offensief van Nivelle in april 1917 was voor General Pétain een les om de voorwaarden voor succes te verbeteren en wilde daarmee ook het vertrouwen binnen de rangen van het leger dat in een crisis zat terug winnen.

Pétain was van mening dat, gezien de toestand van de soldaten en de reserve mogelijkheden, het niet doenlijk was een om een beslissende Franse doorbraak te forceren. Met een minutieuze voorbereiding plande hij alleen beperkte doelen afhankelijk van de mogelijkheden.

De Chemin des Dames had een slechte reputatie. Tot elke prijs moest succes verzekerd zijn en één van de voorwaarden daarvoor is een superioriteit van de artillerie. In april 1917 had Nivelle één kanon op elke 10 meter. Bij een korter aanvalsfront plaatste Pétain één kanon op elke 5 meter. Er werd gezorgd voor coördinatie tussen een korps met machinegeweren die weer werd gesteund door tanks en gevechtsvliegtuigen.

Uitgebreide voorbereidende werkzaamheden gingen gedurende een maand vooraf aan het offensief. Bunkers en hoofdkwartieren werden gebouwd, extra communicatie loopgraven werden gegraven, er kwam een spoorlijn en telefoon draden werden gelegd. Meer als 100 trein wagons brachten dagelijks tonnen ammunitie (in totaal meer dan 120.000 ton). De medische dienst zorgde voor een systeem waarmee gewonden snel kon werden geëvacueerd en worden behandeld.

De troepen werden intensief geprepareerd met studie van het terrein aan de hand van luchtfoto’s, reliëf kaarten en modellen. De aanval werd geoefend op gelijksoortig terrein. De infanterie verbeterde hun kennis over nieuwe wapens, hoe te gebruiken (machinegeweren en granaat werpers). Daarbij leerden ze ook hoe naar voren te gaan aan weerszijden van een tank.

In april 1917 had het offensief de frontlijn van de vijand niet adequaat verwoest waardoor aanzienlijke verliezen ontstonden tijdens de aanval.

Bij Malmaison werd de artillerie barrage (3 miljoen schoten bedoeld voor een systematische destructie van de Duitse posities) van 17 tot 23 oktober gestuurd via kaarten en luchtverkenningen. Op de ochtend van 23 oktober kon daarom de infanterie bezit nemen van doelen die waren verkregen door het werk van de artillerie. De Duitsers werden trerug gedreven tot de Ailette.

Een verpletterend voorjaarsoffensief in 1918 van Duits kant dreef de geallieerde legers zuidwaarts over de Marne.
Een nieuw Frans offensief in juli 1918 leidde tot doorbreking van de vijandelijke linies. Op 10 oktober 1918 verlieten de Duitse troepen definitief de heuvelrug. Op de 13e werd Laon bevrijd.

monument aan het westelijke einde van de chemin de dames

lees over het Nivelle offensief hier